KİRACININ KİRALANANI TESLİM ALDIĞI HALİYLE GERİ VERME BORCU
Borçlar Kanunu'nun 266/3 maddesine göre kiracının kiralananı iyi bir halde teslim aldığı asıldır denilmek suretiyle kiralayan lehine aksi ispatlanabilir adi bir karine geliştirmiştir. Dolayısıyla karine gereği kiralananı iyi halde teslim alan kiracı bunun dolaylı bir karşılığı olarak iyi halde geri vermekle yükümlüdür. Mevcut borçlar kanunda kiralayan lehine adi nitelikli bir karine teşkil eden bu düzenlemeye, borçlar kanunu tasarısında yer verilmemiştir. Borçlar Kanunu 266/1 maddesinde kiracının kiralananı ne halde teslim almışsa mahalli adete göre o halde teslim etmesi gerektiği ifade edilmektedir. Bu hükmün başka bir sonucu olarak kiracı, şayet kiralanan üzerinde bir takım değişiklikler yapmış ise, bu değişiklikleri de eski hale getirmek suretiyle kiralananı geri vermek yükümlülüğü altındadır. Ancak burada kiracının kiralananı hangi halde teslim aldığının ispatı sorunu gündeme gelmektedir. O sebeple, herhangi bir yazılı şekil şartına bağlı olmayan kira sözleşmelerinin yazılı bir şekilde yapılarak, kiralananın genel durumu ve kiracıya teslim edildiği sırada ne halde bulunduğunun ayrıntılı bir şekilde tespit edilmesinin, taraflar arasında geri verme borcu kapsamında doğabilecek muhtemel ihtilafların önüne geçeceği kanaatindeyiz.
Uygulamada da genellikle kira sözleşmesinin, “kira kontratosu” şeklinde düzenlenmiş maktu bir sözleşmenin boşlukları doldurulmak suretiyle yapıldığı ve taşınmazın kiracıya teslimi anında ki demirbaş kayıtları ile taşınmazın genel olarak ne halde olduğunun taraflarca tespit edildiği, yaygın bir uygulama olarak karşımıza çıkmaktadır. Hasılat kirası bakımından da BK m. 271’de buna benzer bir düzenleme yer almaktadır. Bu hükme göre kiraya verilen işletmeye ait aletleri, hayvanların ve tahıl gibi taşınır şeylerin girdiği hasılat kiralarında, tarafların her birinin diğer taraftan bu şeylerin tamamının yer aldığı imzalı bir defter verilmesini isteyebileceği düzenlenmiştir. Bu şekilde defter tutulması, kiralayanın teslim borcunu gereği gibi yerine getirdiğini ispatının yanında, kiracının da geri verme borcunun kapsamını tayin bakımından son derece önemlidir.
Yukarıda da değindiğimiz gibi, BK m. 266/3, kiralayan lehine bir karine getirerek, taşınmazın kiracı tarafından iyi halde teslim alındığının asıl olduğunu vurgulamıştır. O sebeple kiracı, bu karineyi çürütmedikçe kiralananı iyi halde geri vermekle yükümlüdür. Şayet kiracı, kiralananı iyi halde teslim almadığını iddia ediyorsa bunu ispat etmelidir.