ROTASYON VE GÜMRÜKLER
'Büyük Zaferin 104. Yıl Dönümü'
Değerli okurlarım, Çanakkale Zaferi Büyük Türk Milleti'nin dirilişinin destanlaştırdığı büyük bir günün aynı zamanda da ismidir. Yazıma bu kutlu zaferin 104. yıl dönümünde, zaferin verdiği gururla kahramanlık destanını tarihe altın harflerle kazıyan tüm şehitlerimizi rahmet ve minnetle anarak başlamak istiyorum.
Adını Fransızlardan almışız 'Rotation' yine uzatmalı adı ' 'Mouvement de rotation' yani rotasyon hareketi. Bizdeki anlamı eğer Türkçe olarak algılayacaksınız 'Yer Değiştirme' Genişletilmiş açıklaması ise, bir birimde çalışan görevlilerin zaman zaman ve düzenli olarak yer değiştirmeleri, işi kurallı ve sırayla yapmalarıdır. Modern anlamı görev yerinde değişim, eski dilde 'Minavebe' olarak tanımlanmıştır.
Rotasyon modern yaşamın ya da modernize olmuş, her şeyi kanun, nizam ve yönetmeliklerle yürütülen modern devletlerin vazgeçilmezidir. Bu değişim sosyal devletlerin yapısında, hayatın her anında ve alanında vardır. Ancak hepsinin sayısal fiziksel, biyolojik kuralları ve sonuçları olur. Önemli olan bu değişimin nasıl yönlendiği ve istenen sonuçları verip vermediğidir.
ROTASYONUN TANIMI VE YASA
Yasalarımızın içerisinde rotasyon Anayasa ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre (DMK) memur tanımı ile tanımlanan, sözleşmeli çalışan personelin rotasyon yapılarak yer değiştirme işleminde kanuna dayanak 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 72.maddedir. Bu tanımda görev yeri dışına yer değiştirme yolu ile atanma tanımlanmış görev yeri içindeki hareketlere ve görevlendirmelere yer verilmemiştir.
Amaç; kamu hizmeti gereği görevi layıkıyla hukuka dayalı şekilde kamu görevlilerinin yerinde ve zamanında ifa etmesini sağlamak, kamu hizmetinde en hızlı ve uygun şekilde tamamlatmaktır. 21.yüzyılda kamu hizmeti her yerde elektronik ortamda takip edilmekte ve yerine getirilmektedir. Önceki dönemlerde kamu hizmeti manuel işlem ve takip ile yerine getirildiğinden, merkezi otorite ve değerlendirme önem kazanmış; kamu hizmetinin ifasındaki zorluklardan dolayı görevli personelin zorluk derecesine göre hareketi değişimi ön plana çıkarılmış; farklı rotasyon uygulamaları yerine getirilmiştir. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu 1965 yılında çıkarılmış bir kanundur. 19.04.1983 yılında 72.maddeye dayanak oluşturularak devlet memurları yer değiştirmeleri ve atamalarına ilişkin yönetmelik yayınlanmış ve bu yönetmeliğin 28.maddesi her bakanlığın; özel kanuni atfı olmayan bu yönetmeliğe ve ilkelerine ve kanuna aykırı olmadan yer değiştirme yönetmeliği çıkarabileceğini belirtmiştir.
PEKİ, YA HARİÇ TUTULANLAR DERSENİZ?
Rotasyondan yani yer değişiminden ayrı tutulacaklar da ilgili yasa, yönetmelik ve uygulamalarda açıkça belirtilmiştir. Bunlar; yardımcı hizmetler sınıfındaki memurlar, aday memurlar Türk Silahlı Kuvvetleri kadrosundaki memurlardır. Özel kanunları bulunan mülki idare amirliği hizmetleri, emniyet hizmetleri sınıfına dâhil memurlar hakkındaki uygulamalar gibi. Yer değiştirme suretiyle atanmaya tabi tutulan kanun kurumlarından bazıları, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı merkez ve taşra personeli, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı merkez ve taşra personeli; Diyanet işleri başkanlığı, taşra personeli Ticaret Bakanlığı ve farklı Mevzuat ve uygulama; Hazine ve Maliye Bakanlığı, Gelir İdaresi Başkanlığı, Taşra Personeli; Tarım ve Orman Bakanlığı merkez taşra personeli; Karayolları Genel Müdürlüğü Taşra idarecileri; Milli Eğitim Bakanlığı taşra personeli; Sağlık Bakanlığı, Kültür ve Turizm Bakanlığı taşra personeli; Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü, Türkiye İstatistik Kurumu Genel Müdürlüğü, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlükleri taşra personelleri için çıkarılmış yer değiştirme yönetmelikleri mevcuttur.
ORTAK BİR TANIMLAMA VE SÜRE SİSTEMİ YOKTUR
Bu yönetmelikler incelendiğinde hepsinde farklı görev, yer ve kadrolardaki memurlar için hazırlanıp çıkarılmış değerlendirmeler yapılmıştır. Ortak bir tanımlama ve süre sistemi mevcut değildir. Zaman içinde de şartlar ve değerlendirmeler durmadan değiştirilir. Radyo ayarı gibi oynanır hale gelmiştir. Yer değiştirme ve rotasyon sisteminden hedeflenen amaç ve elde edilen sonuçla kamu hizmeti ifası nasıl bir sonuç doğurmuştur, doğurmaktadır, incelenmemektedir. Bu kadar farkı teşkilat uygulamaları tam görevini ifa eden memurlara keyfi ve zoraki dayatmalardan dolayı zul olma niteliğinde yer değiştirme sistemi devam etmektedir. 1983 yılı ana yönetmelik gereği 2012 yılında ticaret bakanlığı sadece gümrük personeli için yer değiştirme yönetmeliği hazırlamış; ticaret kısmı bu sistemden farklı bir şekilde rotasyon dışında tutulmuştur.
YA GÜMRÜKLER DERSENİZ?
10 Temmuz 2018 yılında 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Ticaret Bakanlığı yeniden yapılandırılmış eskiden Ekonomi Bakanlığı olan birim Ticaret Bakanlığı içinde değerlendirilmiş; hiyerarşisi genel müdürlükleri çalışma şekliyle bünyesine katılmıştır. Ekonomi Bakanlığı döneminde çıkarılmış 2012 yılına ait Taşra Personeli yer değiştirme yönetmeliği mevcuttur. Gümrük yer değiştirme yönetmeliğinde taşra idaresi bölge müdürlüğü personeli, laboratuar personeli, döner sermaye personeli rotasyona tabi tutulmuştur. Ekonomi personelinde bölge müdür yardımcıları, ürün denetmeni, laboratuar müdürleri, laboratuarda görevli teknik personel için rotasyon uygulaması vardır.
TOPLAM 8 HİZMET BÖLGESİ VARDIR!
Ticaret yapılanmasında rotasyon uygulaması yoktur. Süreler ve bölgelerde rotasyonda farklıdır. Gümrükte beş hizmet bölgesi, ekonomi biriminde üç hizmet bölgesi mevcuttur. Toplamda Gümrükte 28 yıl rotasyonda geçecek, ekonomide 12 yıl rotasyonda geçecek. Gümrük personeli, Ekonomi personeli, Ticaret personeli üç farklı atanma ve özlük hakları yapısı mevcuttur. Rotasyon, atanma, özlük hakları, mesai uygulamaları karmaşa halindedir. 21 Genel Müdürlüğü bulunan teşkilat binlerce çalışanı ile merkezi birimler karar almaktan ve bu durumları eşleştirmekten imtina etmektedirler.
Ayrıca 1983 yılında çıkarılan Bakanlar Kurulu kararlı yönetmelik 28. Md. ve Ek 1’de yer alan bölge ve şehir tanımlamalarına Gümrük yer değiştirme yönetmeliğinde aykırı maddeler ile uygulamalar yapılmakta, bu ise hukuksuzluğa sebep olmaktadır. Ticaret Bakanlığında rotasyon ne kadar uygulanmakta, ne kadar uygulanmamaktadır veriler açıklanmamaktadır.
MEMURLAR ZOR DURUMDA BIRAKILMAKTADIR
Yeni 2018 yılı 1 sayılı kararnameye istinaden rotasyon 21 genel Müdürlükçe ele alınmalı, ortak bir konsensüs sağlanmalıdır. Yoksa Merkez teşkilatı yatmakta mıdır? Taşrada bir memur üç dakikada işlemi gerçekleştiremese savunma verip değerlendirilmekte.. Merkez 2018 Temmuz’dan Mart 2019 kadar geçen dokuz aylık sürede yatmakla karar almamak ve düzenleme yapmamakla memurlarını zor duruma sokmaktadır. Taşradan görünen durum 3 farklı kurum yapısı karmaşası halen devam ettirilmekte, bu kargaşada %80 personel bir sebeple rotasyon dışında bırakılmış yer değiştirme yönetmeliği işlemez hale getirilmiştir.
4. VE 5. BÖLGEDEKİ PERSONELİN ACISI
Bu durumun acısını 4. ve 5. bölgede görev yapan personel yaşamaktadır. Birde görev yeri kanunsuz değiştirilen personel 4. ve 5. bölgede gümrük personelinin çoğu çalışma düzeni ve standardı çevre şartları uygunsuzluğundan ya dayak yemekle, ya operasyon yaşamakta ya da aile faciasıyla karşılaşmaktadırlar. En büyük delil 4 ve 5 bölge personeline son üç yıl içinde kaç kere dayak atılmış, operasyon yapılmış ya da aile birliği bozulmuş sayısal toplama bakıldığında yüzlerce personel bulunmaktadır. Bu bölgede yaşanan travmayı, diğer bölgelerde ne kadar sürede atılabilmektedir. Psikolojik değerlendirme sonuçları veriler çok ilginçtir. Analizler, etkenler değerlendirilmelidir.
AB MEVZUATI ÖRNEK ALINMALIDIR!
21 Genel Müdürlüğün dokuz aylık yatışı devam edecek midir? Taşra acilen hiyerarşide, tanımlamada, yer değiştirmede, görev süresi ve bölge çalışmalarında revizyon ve konsensüse ihtiyacı vardır. Avrupa Birliği yasaları örnek alınmalıdır. Mevzuatta Avrupa Birliği Yasaları % 70 örnek alınmış, personel özlük hakları ve yer değiştirmede alınmamıştır. O açıdan da eşleşme ya da benzeşme ya da aynılaşım yapılmalıdır.
Değerli okurlarım, yazımı Cenap Şahabettin tarafından kaleme alınan TİRYAKİ SÖZLERİ başlıklı kitapta yer alan kanunlar ile ilgili tiryaki sözlerle bitiriyorum:
* Kanunlar ile ilgili tiryaki sözler
"Kanunların büyük vazifesi, zaaf ile kuvvet arasında muvazene aleti olmaktır."
"Tavizin kanunu: Aklı çok olanın lezzeti de çok olur, elemi de."
"Miskin kanunlar onlardır ki, hükümetin korku hissinden doğar."
"Kanunlar bile lüzumundan ziyade çoğalınca orta malı olur! Lüzumsuz kanunlardır ki kanunu istihkar doğurur."
"Bazı adamlar vardır ki, kanundan korkmazlar da nazar değmesinden ödleri patlar."
..............................................................................