Türk diplomatlar, Rusya ve Türkiye tarihçilerinden oluşan Çalışma Grubu, Rusya'da Birinci Dünya Savaşı'nda Rus ordusuna esir düşen Türk askerlerinin mezarlarını bulmak için arama çalışmalarını başlattı.
Bu çalışmalar bağlamında Türkiye'nin Kazan Başkonsolosu Yardımcısı Osman Göktürk başkanlığındaki Çalışma Grubu, Rusya'nın Sızran kentinde incelemelere başladı. Türk diplomatlara Rus ve Türk tarihçiler de eşlik ediyor. Sızran mezarlığını ziyaret eden Çalışma Grubu, Türk şehitlerine ait mezarları bulmak için mezar taşları üzerinde incelemelerde bulundu. Türk diplomat Göktürk, Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasının 100. yıldönümü törenlerine kadar çalışmalarına devam edeceklerini ifade etti.
İncelemelerden henüz hiç bir sonuç alınmadığına işaret eden yerel basın, bu çalışmalar bağlamında kış ayında Türkiye'nin Kazan Başkonsolosu Sabri Tunç Angılı'nın da Sızran kentini ziyaret ettiğini hatırlattı. Türk diplomat, Sızran da Türk şehitliğini bulmak için yakın zamanda Çalışma Grubu'na özel görev verileceğini kaydetmişti.
Çalışma Grubu, arşivleri de incelerken, basına göre eski mezarlarla ilgili arşivlerde ve Sızran camisinde kayıt işlemleri bulunamadı. Rusya'ya bağlı Tataristan Cumhuriyeti'ndeki Kazan Üniversitesi uzmanları, Ufa kentindeki merkez arşivlerde de arama çalışmaları yapacaklarını belirtti. Rus akademisyenler, merkez arşivlerde eski Müslüman mezarlarıyla ilgili kayıt işlemlerinin bulunduğuna inanıyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in 3 Aralık'ta Türkiye ziyaretinde iki ülke arasında, yaşanan savaşlar neticesinde birbirlerinin topraklarında hayatlarını kaybeden askerlerin mezarlarının imarı için ikili anlaşma imzalanmıştı. İki ülkenin Dışişleri Bakanları Ahmet Davutoğlu ve Sergey Lavrov arasında imzalanan anlaşma bağlamında ilk olarak Krasnoyarsk bölgesinde bir Türk şehitliği açılacak. Anlaşmayla ilgili tasarı Mayıs ayında TBMM Başkanlığı’na sunulmuştu. Buna göre savaş sırasında ölen ve iki ülke topraklarında defnedilen askerler için şehitlik yapılacak; devletler bu şehitliklerin ziyareti konusunda diğer ülke vatandaşlarına kolaylık sağlayacak.
RUS KAMPLARINDA HER GÜN 30-40 TÜRK ESİR YAŞAMINI YİTİRİYORDU
Osmanlı’nın en çok esir verdiği devlet olan Rusya’da 1914-1917 yılları arasında Kafkas Cephesi’nden esir düşenlerin sayısının 60-70 bin civarında olduğu belirtiliyor. Farklı kaynaklara göre Rusya’da askeri esirlerin yanı sıra işgal bölgelerinden toplanmış siviller de bulunuyordu.
Rusya’da da Türk askerlerinin mezarlarının bulunduğu biliniyor. 1.Dünya Savaşı’nda Rusya Türk esirlerini Tiflis (Gürcistan) ve Bakü Nargin Adası (Azerbaycan) dışında Kozohova, Varnavin, Vetluga, Domçirkina, Arhangelsk, Kaluga, Uralsk, Krasnoyarsk, Tomsk, Kosturma, İrkutsk, Çita, Barnaul, Kazan, Simbirsk ve Ufa gibi kentlerdeki esir kamplarına aktarmıştı. Rus tarihçiler, Türk esirlerin kamplarda bazı zorluklar ve hayati tehlikelerle karşılaştıklarını belirtiyor. Rus arşivlerindeki bilgilere göre, esir kamplarında her gün 30-40 Türk askeri yaşamını yitiriyordu.
RUSYA DA SAN-STEFANO ANITININ AÇILMASINI İSTİYOR
Rusya, İstanbul yakınlarında 1877-1878 Rus-Türk savaşında ölen Rus askerlerinin anısına yapılan San-Stefano kilise anıtını yeniden inşa etmeyi planlıyor. Rus basınına konu ile ilgili açıklamada bulunan Savunma Bakanlığı’na bağlı Ölen Vatan Savunucularının Anısını Yüceltmek Dairesi Başkanı General Aleksandr Kirillin, “Devlet Başkanlığı’nın 1 Kasım 2007 tarihli talimatıyla yedi ülkede dairemize ait askeri temsilcilik açıldı. Askeri anıt yapı çalışmalarından sorumlu Temsilcilik. Türkiye’de de temsilcilik açmayı planlıyoruz. İkinci Dünya Savaşı yaşanmasa da Türkiye ile çok savaşlar oldu. Orada Birinci Dünya Savaşı yaşandı. Sarıkamış çatışmasında (Aralık 1914-Ocak 1915) 30-40 bin arası askerimiz hayatını kaybetti. Onların anısı maalesef korunmuyor. Bu Rus-Türk savaşı. Beş binden fazla askerimizin toprağa verildiği yerde San-Stefan anıtı inşa edilmişti. Ama Birinci Dünya Savaşı’nın başlarında Jön Türkler anıtı yıktı. Başka örnekler de var.” şeklinde konuştu.
CİHAN