Romanya'nın Dobruca kentinde 15 Şubat 1923'te dünyaya gelen Karpat, Kırım'dan buraya göç eden Tatar asıllı aileye mensuptu.

İlköğreniminin ardından 18 yaşında Mecidiye Medresesi'ndeki eğitimini tamamlayıp öğretmenlik ve imamlık diploması alan Karpat, daha sonra Türkiye'ye gelerek 1947'de İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden mezun oldu. Kemal Haşim, yükseköğrenimi sırasında 1946'da Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığına geçerek, Romanya'daki Karpat Dağları'na atfen "Karpat" soyadını aldı.

Türkiye'deki eğitiminin ardından ABD'ye giden Karpat, sosyal bilimler alanında Washington Üniversitesindeki yüksek lisans eğitiminden sonra, 1952-1953'te bir yıl kadar BM Toplumsal Araştırmalar Bölümü'nde uzmanlık yaptı. Karpat, 1957'de New York Üniversitesinde doktora eğitimini tamamladı.

Wisconsin Üniversitesinde 1970'te profesörlüğe terfi eden Karpat, aynı üniversitede 1970-1988'de Orta Doğu Çalışmaları Bölüm Başkanlığı, 1989-1995'te ise Orta Asya Çalışmaları Bölüm Başkanlığı görevlerinde bulundu. Üniversite bünyesinde 6 ayda bir çıkarılan Uluslararası Türk Araştırmaları Dergisi’nin 1980'den itibaren editörlüğünü yapan Karpat, öğretim üyeliğinin yanı sıra Türk Araştırmaları Derneği, Orta Asya Araştırmaları Derneği gibi bazı bilim derneklerinin kuruculuğunu ve başkanlığını üstlendi.

Karpat, Robert Koleji ile Montana, Harvard, Ankara, Colombia, New York, John Hopkins, Wisconsin, Orta Doğu Teknik, Princeton, Yıldız Teknik, Bilkent, Wisconsin ve İstanbul Şehir üniversitelerinde dersler verdi.

Osmanlı ve Balkan tarihi, siyasi, toplumsal ve beşeri tarih, göç, kentleşme konularında uzmanlaşan Karpat, Gagavuz Türkleri ve kültürüne ilişkin incelemeleriyle de dikkati çekti.

Karpat'ın çalışmaları, Romanya bağımsızlık madalyası ve Bükreş Üniversitesi Dimitrie Cantemir madalyasıyla ödüllendirildi.

Çok sayıda fahri doktora ve profesörlük ünvanı verilen Karpat, Türk Tarih Kurumu Onur Üyeliği, Rusya Kazan Bilimler Akademisi Onursal Üyeliği, Wisconsin Üniversitesi Hilldale Ödülü, TÜBA Seçkin Türk Bilimcisi ve IRCICA Türk Dünyası Üstün Araştırma Ödülü'ne de layık görüldü.

Adı Wisconsin Üniversitesi Türk Araştırmaları Merkezine verildi

Türk Tarih Kurumu Şeref Üyesi de olan Karpat, ayrıca 2009 TBMM Üstün Hizmet Ödülü ile 2016 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'nü aldı.

Prof. Dr. Karpat, ABD'nin Madison şehrinde tedavi gördüğü hastanede 20 Şubat 2019'da vefat etti. Vasiyeti üzerine cenazesi Türkiye'ye getirilen Karpat, Fatih Camisi'nde devlet erkanının da katıldığı cenaze namazının ardından, caminin haziresinde bulunan dostu Prof. Dr. Halil İnalcık'ın mezarının yanına defnedildi.

Ölümünün ardından, ABD'deki Wisconsin Üniversitesi Tarih Bölümü'nde kurduğu araştırma merkezi, "Kemal H. Karpat Türk Araştırmaları Merkezi" olarak isimlendirildi.

20 ülkede yayımlanmış 16 kitabının yanı sıra 100'den fazla makalesi bulunan Karpat, şu eserleri kaleme aldı:

"Çağdaş Türk Edebiyatında Sosyal Konular, Türk Demokrasi Tarihi ve Sosyal Kültürel Ekonomik Temeller, Osmanlı'dan Günümüze Elitler ve Din, Osmanlı'dan Günümüze Asker ve Siyaset, Osmanlı'dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, Osmanlı'dan Günümüze Edebiyat ve Toplum, Osmanlı'dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Osmanlı Nüfusu, Balkanlar'da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik, Gecekondu: Türkiye'de Kırsal Göç ve Kentleşme, Türkiye ve Orta Asya, Osmanlı'da Milliyetçiliğin Toplumsal Temelleri, Türk Siyasi Tarihi Siyasal Sistemin Evrimi, Osmanlı Modernleşmesi, Türkiye'de Toplumsal Dönüşüm, Türk Dış Politikası Tarihi, Dağı Delen Irmak, Acıyı Bal Eylemek, Bir Ömrün İnsanları."

"Azim, irade ve çalışkanlık abidesi"

"Kemal H. Karpat'ı Okuma Kılavuzu" isimli kitabı yayımlanan Karpat'ın doktora öğrencisi Dr. Kaan Durukan, hocasını AA muhabirine anlattı.

Karpat'ın çok yönlülüğüne dikkati çeken Durukan, şu ifadeleri kullandı:

"İlk kitabı 'Türk Demokrasi Tarihi' aslında bir siyaset bilimi kitabıdır. Peşinden 'Çağdaş Türk Edebiyatında Sosyal Konular' gelir ve Karpat bir edebiyat araştırmacısı gibi davranır. Arkasından 'Gecekondu' etüdü gelir. O sosyolojidir. 'İslamın Siyasallaşması' kitabı düşünüldüğünde o tarihtir. Bu 4 ana eserinin her birinin kaynakları, yaklaşımı ve metodolojisi farklıdır. Metin içerisinde tarihi, uluslararası ilişkileri, yerine göre edebiyatı, siyaset bilimini, sosyolojiyi görürsünüz. Bugünlerde çok çok kıymetli olan disiplinler arası yaklaşım, karşılaştırmalı yaklaşım bilimini, Kemal Karpat çok erken bir dönemde, 1950'lerden itibaren hayata geçirmiştir."

Karpat'ın yurt dışında kendini mükemmelen var ettiğini anlatan Durukan, "Öyle bir düzeye gelmiştir ki Cambridge, Oxford, Princeton gibi dünyanın en önemli yayınevlerinden kitapları yayımlamıştır. Bu yayınevlerinin herhangi birisinden bile bir kitap çıkarmak büyük iştir." diye konuştu.

Hocasının çocukluk yıllarını uzun uzun anlattığını ancak dünyanın sayılı üniversitelerindeki çalışmalarına kısaca değindiğini belirten Durukan, bunun sebebini sorduğunda, "Çünkü çocukken mutluydum." dediğini aktardı.

Karpat'ın farklı fikirlere çok değer verdiğini, kendisine makul gelmeyen konuları da tartışmaya açtığını dile getiren Durukan, "Öğrenmeye aç, öğrenmeye meraklıydı. Bir azim, irade ve çalışkanlık abidesiydi. Kendini sıfırdan var etmişti. Uzun yıllar ailesini görme imkanı bile olmaksızın o çalışkanlığı, öğrenme açlığı ve merakı, herhalde Kemal Bey'in en önemli mirasıdır." dedi. / AA