TBMM

AK Parti İzmir Milletvekili ve TBMM Başkanı Binali Yıldırım, Anayasa'da yapılan değişikliklere uyum sağlamak amacı taşıyan TBMM İçtüzüğünde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi'ni TBMM Başkanlığına sundu.

Teklife göre; cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, atandıkları tarihten sonra yapılan ilk birleşimde and içecekler.

Başkanlık Divanının üye sayısı Başkan hariç tutularak belirlenecek. 

Danışma Kurulu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı veya görevlendireceği başkanvekili başkanlığında siyasi parti grup başkanları veya başkanvekillerinden kurulacak. 

Başkanlık Divanının teklifi üzerine Genel Kurulca işaret oyuyla Türkiye Büyük Millet Meclisi komisyonlarının sayıları ve adları değiştirilebilecek.

Buna göre, TBMM Komisyonları şunlardan oluşacak:

- Anayasa

- Adalet

- Milli Savunma

- İçişleri

- Dışişleri

- Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor

- Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm

- Çevre 

- Sağlık, Aile, Çalışma ve Sosyal İşler

- Tarım, Orman ve Köyişleri

- Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji 

- Dilekçe 

- Bütçe 

- Kamu İktisadi Teşebbüsleri 

- İnsan Haklarını İnceleme

- Avrupa Birliği Uyum

- Kadın Erkek Fırsat Eşitliği 

- Güvenlik ve İstihbarat

Anayasa, İçtüzük ve kanunlarla belirlenenler hariç olmak üzere, komisyonların her birinin üye sayısı, Başkanlık Divanının teklifi üzerine Genel Kurulca işaret oyuyla belirlenecek.

Teklifle Plan ve Bütçe Komisyonu ile Dilekçe Komisyonu üyeliğine seçilen milletvekillerinin, diğer komisyonlarında görev alabilmesine de imkan tanındı. 

Bir siyasi parti grubu komisyonlarda kendisine düşen kontenjandan Genel Kurulca seçilmiş bir üyenin yerine başka bir isim bildirebilecek. Bu durumda Genel Kurulca işaret oyuyla seçim yapılacak.

Komisyonlarda konuşma süresi komisyon kararı ile belirlenebilecek

Komisyon toplantılarına Meclis üyeleri katılabilecek. Komisyonlar fikirlerini almak üzere kamu kurumlarından uzman personel ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, sivil toplum temsilcileri ve özel kişileri çağırma yetkisine sahip olacak. Ayrıca ihtiyaç görülmesi halinde komisyonlara ilgili yasama uzmanları da çağırılabilecek. Komisyonlarda istem sırasına göre söz verilecek. Komisyon başkanı söz sırasına bağlı olmayacak. Komisyonlarda, TBMM üyeleri ve katılması durumunda yürütme temsilcileri söz alabilecek.

Komisyonca çağırılan kamu kurumları, kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşları, sivil toplum temsilcileri ile özel kişilere, komisyon başkanı, gerekli gördüğü zaman söz verebilecek. Komisyonda yapılacak konuşmaların süreleri komisyon kararı ile belirlenebilecek. 

Komisyon üyeleri dışında kimse değişiklik önergeleri veremeyecek ve oy kullanamayacak. Her milletvekili üyesi olmadığı bir komisyonun belgelerini görüp okuyabilecek.

Komisyonlar, gerek duyduğunda bakanlıklar ve kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve sivil toplum temsilcilerinden bir kanunun uygulanmasına ilişkin olarak bilgi isteyebilecek. Gelen bilgiler komisyonda görüşülerek Meclis Başkanına sunulacak. Ayrıca Genel Kurulda görüşme yapılamayacak. 

Komisyona havale edilen evrak, komisyon başkanlığınca bastırılarak veya elektronik iletişim kanalları kullanılarak komisyon üyelerine dağıtılabilecek. 

TBMM Genel Kurulunun gündemi, "Başkanlığın Genel Kurula sunuşları', 'Özel gündemde yer alacak işler', 'Seçim', 'Oylaması yapılacak işler', 'Meclis soruşturması raporları', 'Genel görüşme ve Meclis araştırması yapılmasına dair öngörüşmeler', 'Kanun teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işler"den oluşacak. 

Danışma Kurulunun teklifi ve Genel Kurulun onayı ile "Genel görüşme ve Meclis araştırması yapılmasına dair öngörüşmeler" için haftanın belli bir gününde belli bir süre ayrılabilecek. 

Başkanlıkça lüzum görülen hallerde, "Kanun teklifleri ile komisyonlardan gelen diğer işler"in görüşme sırası Danışma Kurulunca Genel Kurula teklif olunabilecek. 

Esas komisyonlar ve kanun teklifi sahiplerinin bu konu ile ilgili istemleri de Danışma Kurulunda görüşülecek. Bu husus ayrıca elektronik ilan panosunda ilan edilecek. 

Başkanlığa gelen kanun teklifleri, resmi tezkereler ve komisyon raporları ile yazılı soru, genel görüşme, Meclis araştırması, Meclis soruşturması önergeleri, gelen kağıtlar listesinde yayımlanacak. Bunlardan Genel Kurula sevk edilenler bu listede ayrıca belirtilecek. Başkanlığa geliş tarihleri de ayrıca gösterilecek. 

Gelen kağıtlar tatile rastlamadığı takdirde, cumartesi ve pazar hariç, her gün internette yayımlanacak ve ilk birleşim tutanağına eklenecek.  

Gensoru ve kanun tasarısı ibareleri metinden çıkarıldı

Teklifte, TBMM İçtüzüğünün 51'inci maddesinin değiştirilmesi önerildi. Madde ile Anayasa'da yer almayan gensoru ve kanun tasarısı ibareleri metinden çıkarıldı. Maddede yapılan değişiklikle gelen kağıtların elektronik iletişim aracılığıyla duyurulması kural haline getirildi.

Değiştirilmesi teklif edilen 51'inci madde, "Başkanlığa gelen kanun teklifleri, resmi tezkereler ve komisyon raporları ile yazılı soru, genel görüşme, Meclis araştırması, Meclis soruşturması önergeleri, gelen kağıtlar listesinde yayımlanır. Bunlardan Genel Kurula sevk edilenler bu listede ayrıca belirtilir. Başkanlığa geliş tarihleri de ayrıca gösterilir. Gelen kağıtlar, tatile rastlamadığı takdirde Cumartesi ve Pazar hariç, her gün internette yayımlanır ve ilk birleşim tutanağına eklenir." şeklinde hazırlandı.

İçtüzüğün 59'uncu maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesi yürürlükten kaldırıldı ve ikinci fıkrası, "Yürütmeye 62'nci maddenin ikinci fıkrasına göre verilen sözün süresi yirmi dakikadır. Yürütmenin açıklamasından sonra siyasi parti grupları birer defa ve onar dakikayı aşmamak üzere, konuşma hakkına sahiptirler. Grubu bulunmayan milletvekillerinden birine de beş dakikayı geçmemek üzere söz verilir." şeklinde teklifte yer aldı.

Yürütmenin temsili

Teklifle, "Hükümetin temsili" başlıklı 62'nci madde, "Yürütmenin temsili" başlığı ile yeniden hazırlandı. 

Buna göre, bütçe kanun tekliflerinin görüşüldüğü Genel Kurul oturumlarına yürütme temsilcisi veya temsilcileri yürütme adına görüş bildirmek üzere katılacak.

Yürütme temsilcisi veya temsilcileri, savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyet'e karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde Meclis Başkanı'nın daveti üzerine bilgilendirme yapmak üzere Genel Kurul oturumlarına katılabilecek. 

Ayrıca, Genel Kurul çalışmalarına katılma talebinin Meclis Başkanı'nca uygun görülmesi üzerine yürütme, Genel Kurul oturumlarına katılabilecek ve görüş belirtebilecek. Bu hallerde söz süresi, siyasi parti gruplarına verilen süre kadar olacak.

TBMM İçtüzüğü'nün 70'inci maddesinin dördüncü fıkrası ise teklifle, "Yürütme temsilcisi veya temsilcileri 62'nci maddede belirtilen hallerde aynı maddede belirtilen usulle kapalı oturumlarda bulunabilirler." şeklinde düzenlendi.

Seçimlerin yenilenmesi halinde yasama belgelerinin durumu

"Seçimlerin yenilenmesi halinde tasarı ve tekliflerin durumu" başlıklı içtüzüğün 77'nci maddesi başlığıyla birlikte değiştirildi.

"Seçimlerin yenilenmesi halinde yasama belgelerinin durumu" başlığıyla hazırlanan 77'nci madde teklifte şu şekilde yer aldı:

"Bir yasama döneminde sonuçlandırılamamış olan kanun teklifleri ile Cumhurbaşkanı'nca bir daha görüşülmek üzere geri gönderilen kanunlar hükümsüz sayılır ancak Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri bu teklifleri yenileyebilirler. Yenilenen teklifin tümü üzerindeki görüşmelerden sonra önceki dönemlere ait rapor ve metinler, açıkça belirtilmek kaydıyla, komisyonca benimsenebilir. Yasama dönemi başında; önceki dönemde verilmiş yazılı soru, Meclis araştırması önergeleri, genel görüşme önergeleri, Meclis soruşturması önergeleri ve diğer yasama belgeleri hükümsüz sayılır."

"Kanun tasarı ve tekliflerinin Genel Kurul'da görüşülmesi" başlıklı içtüzüğün 81'inci maddesi, "Kanun tekliflerinin Genel Kurul'da görüşülmesi" başlığıyla birlikte değiştirildi. 

Madde ile kanun tekliflerinin Genel Kurul'da görüşülmesi usulü yeni hükümet sisteminin parametrelerine uyumlaştırıldı. Ayrıca, Cumhurbaşkanı'nca yayımlanması kısmen uygun bulunmayan ve bir daha görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderilen kanunların görüşülmesi usulüne yönelik olarak Anayasa değişikliğine uyum mahiyetinde düzenleme yapıldı.

TBMM İçtüzüğü'nün 90'ıncı maddesinin de başlığıyla birlikte değiştirilmesi öngörüldü. 

Anayasa değişikliğinden önce milletlerarası antlaşmaların uygun bulunmasına ilişkin kanun önerileri, Bakanlar Kurulu tarafından verilen kanun tasarıları şeklinde Meclis'e sunuluyordu. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde kanun teklif etme yetkisi, yürütme organından alınarak yalnızca milletvekillerine tanındı.

"Milletlerarası antlaşmaların uygun bulunma teklifleri" başlığıyla hazırlanan yeni 90'ıncı madde, teklifte şu şekilde değiştirildi:

"Türkiye Büyük Millet Meclisinin onaylamayı bir kanunla uygun bulmasına bağlı olan antlaşmalar, kanun teklifine dönüştürülmek üzere Cumhurbaşkanı'nca, Türkiye Büyük Millet Meclisine genel gerekçesiyle sunulur. Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı'nca Dışişleri Komisyonuna gönderilen andlaşmalar, Komisyon tarafından kanun teklifine dönüştürülerek raporla birlikte Meclis Başkanlığına sunulur. Bu madde kapsamındaki antlaşmalara ilişkin kanun teklifleri, diğer kanun tekliflerinin tabi olduğu usule göre işlem görür."

Genel veya özel af ilanını içeren kanun teklifleri

"Ölüm cezalarının yerine getirilmesine dair kanun tasarıları ile genel veya özel af ilanını içeren kanun tasarı ve teklifleri" başlıklı TBMM İçtüzüğü'nün 92'nci maddesi, "Genel veya özel af ilanını içeren kanun teklifleri" şeklinde değiştirildi. 

Teklife göre, genel veya özel af ilanını içeren tekliflerin Genel Kurul'da kabulü, TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun kararı ile mümkün olacak. 

Gerekli çoğunluk, söz konusu tekliflerin afla ilgili maddelerinde ve tümünün oylamasında ayrı ayrı aranacak. Teklif hakkında verilen genel veya özel af ilanını içeren değişiklik önergesinin kabulü halinde, kabul için gerekli beşte üç çoğunluğun tespiti için bu önergenin oylanması açık oylama suretiyle tekrarlanacak.

Yazılı soru

İçtüzüğün Altıncı Kısım başlığı "Bilgi Edinme ve Denetim Yolları" şeklinde, kısmın birinci bölümünün başlığı ise "Yazılı soru" şeklinde değiştirildi. 

Değiştirilen içtüzüğün 96'ncı maddesine göre, yazılı soru, kısa, gerekçesiz ve kişisel görüş ileri sürülmeksizin kişilik ve özel yaşama ilişkin konuları içermeyen bir önerge ile yazılı olarak cevaplanmak üzere milletvekillerinin, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlara yazılı olarak soru sormalarından ibaret olacak. Yazılı soru önergeleri beş yüz kelimeyi geçemeyecek. 

Yazılı soru önergesi, sadece bir milletvekili tarafından imzalanacak ve Başkanlığa verilecek.

Başkan, içtüzük şartlarına uygun gördüğü önergeleri gelen kağıtlar listesinde yayımlayacak ve ilgili cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlara gönderecek. 

Meclis soruşturması önergeleri

"Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında verilen Meclis soruşturması önergeleri" başlığıyla değiştirilen 107'nci madde ile görevde bulunan veya görevinden ayrılmış olan cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında görevleri ile ilgili suç işledikleri iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle Meclis soruşturması açılması istenebilecek. 

Bu önergede, görevleriyle ilgili işlerden dolayı hakkında Meclis soruşturması açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların cezai sorumluluğu gerektiren fiillerinin görevleri sırasında işlendiğinden bahsedilmesi, hangi fiillerinin hangi kanun ve nizama aykırı olduğunun gerekçe gösterilmek ve maddesi de yazılmak suretiyle belirtilmesi zorunlu olacak. 

Teklife göre, TBMM Başkanlığına verilen Meclis soruşturması önergesi, gelen kağıtlar listesinde yayımlanacak, önergenin bir örneği derhal, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakana Başkanlıkça gönderilecek ve Genel Kurulda okunacak. 

Meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında yapılacak görüşmelerin günü, önergenin verilişinden itibaren bir ay içinde görüşülüp karara bağlanacak şekilde, bir özel gündem halinde Danışma Kurulunun teklifi üzerine Genel Kurulca tespit edilecek. Bu görüşme günü de ayrıca hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakana bildirilecek. 

Sırasıyla, önergeyi verenlerden ilk imza sahibinin veya onun göstereceği bir diğer imza sahibinin, şahısları adına üç milletvekilinin ve o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakanın konuşacağı bir görüşmeden sonra, Meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla karar verilecek.  

Soruşturma komisyonu

Teklife göre, Meclis soruşturması açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılacak.

Komisyon, kendisine bir başkan, bir başkanvekili, bir sözcü ve bir katip seçecek. 

Ceza Muhakemesi Kanunu'na göre hakimlerin davaya bakmasına veya karara katılmasına engel oluşturacak durumlarda bulunan milletvekilleri, bu komisyona seçilemeyecek. Komisyonda görevlendirilecek kamu görevlileri için de aynı hüküm uygulanacak.

Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu 

Meclis İçtüzüğü'nün, 114'üncü maddesinin başlığı "Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu" şeklinde değiştirildi.

Görevde bulunan veya görevden ayrılan cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. 

Meclis, önergeyi her durumda en geç 1 ay içinde görüşecek. Meclisin bilgisine sunulacak önerge, soruşturulması istenen cumhurbaşkanına bildirilecek ve Meclisin bilgisine sunulmasından başlayarak 7 gün sonraki birleşimin gündemine alınacak.

Sırasıyla önergeyi verenlerden ilk imza sahibinin veya onun göstereceği bir diğer imza sahibinin, şahısları adına 3 milletvekilinin ve tercih etmesi halinde, o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanının konuşacağı bir görüşmeden sonra, Meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında üye tam sayısının 5'te 3'ünün gizli oyuyla karar verilecek.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılacak.

Komisyon, Meclis soruşturması komisyonunun yetkilerini kullanabilecek. Kendisine bir başkan, bir başkanvekili, bir sözcü ve bir katip seçecek soruşturma komisyonu, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanacak ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verilecek.

Çalışmaları gizli olacak komisyona kendi üyeleri dışındaki milletvekilleri katılamayacak.

Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu 2 ay içinde Meclis Başkanlığına sunacak. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona 1 aylık yeni ve kesin bir süre verilecek. Komisyonun bu konudaki istem yazısı Genel Kurulun bilgisine sunulacak. Bu süre sonunda raporun TBMM Başkanlığına teslimi zorunlu olacak.

Başkanlığa verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde dağıtılacak rapor, dağıtımından itibaren 10 gün içinde Genel Kurulda görüşülecek. Bu görüşmede komisyona, şahısları adına 6 milletvekiline ve o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanına söz verilecek. 

Son söz, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanına ait olacak ve süresi sınırlandırılmayacak. Cumhurbaşkanı, isterse savunmasını yazılı olarak gönderebilecek. Bu savunma Genel Kurulda aynen okunacak.

Görüşmeler tamamlandıktan sonra komisyon raporu Genel Kurulca gizli oyla karara bağlanacak.

TBMM, üye tam sayısının en az 3'te 2'sinin oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilecek.

Komisyonun Yüce Divana sevk yönündeki raporları ile Genel Kurulun Yüce Divana sevk kararlarında hangi ceza hükmüne dayanıldığı belirtilecek.

Komisyonun Yüce Divana sevk etmeme yönündeki raporlarının reddi ancak Yüce Divana sevke dair verilen ve sevk kararının hangi ceza hükmüne dayanacağını gösteren bir önergenin kabulüyle mümkün olacak.

İçtüzüğün 118'inci maddesinin başlığı "Komisyon Genel Kurulu kararlarının dağıtılması" şeklinde değiştirildi. Buna göre, Komisyon Başkanlık Divanı, Komisyon Genel Kurulunca alınan kararları bastıracak, bütün milletvekillerine dağıtacak ve gereği için cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlara gönderecek.

Olağanüstü hal uygulaması

Anayasa'da yapılan değişiklik kapsamında olağanüstü hal kanun hükmünde kararnamelerinin yerine olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnameleri getirildiği için Meclis İçtüzüğü bu kapsamda yeniden düzenlendi.

Buna göre, Anayasa'nın 119'uncu maddesi gereğince cumhurbaşkanı tarafından ilan edilen ve Resmi Gazete'de yayımlanan olağanüstü hal ile ilgili karar, Cumhurbaşkanlığı tezkeresiyle TBMM'nin onayına sunulacak.

Meclis tatilde ise derhal toplantıya çağrılacak, Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek.

Öngörülen sürenin kısaltılması veya uzatılması hakkında siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekilinin imzası ile görüşme sırasında önerge verilebilecek. Oylamadan önce önerge sahibi 5 dakikayı geçmemek üzere söz alabilecek.

Cumhurbaşkanının talebiyle TBMM her defasında 4 ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilecek. Savaş hallerinde söz konusu 4 aylık süre aranmayacak. 

Meclis tarafından onaylanan olağanüstü halin süresinin uzatılmasına, değiştirilmesine veya olağanüstü halin kaldırılmasına dair cumhurbaşkanı tezkereleri de bu maddedeki usule göre görüşülecek ve karara bağlanacak.

OHAL kararnamelerinin görüşülmesi

İçtüzüğün, 128'inci maddesinin başlığı "Olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin görüşülmesi" şeklinde değiştirildi.

Buna göre, Anayasanın 119'uncu maddesi çerçevesinde ilan edilen olağanüstü hallerde cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan ve Resmi Gazete'de yayımlandıkları gün Meclis onayına sunulan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, savaş ve mücbir sebeplerle TBMM'nin toplanamaması hali hariç olmak üzere 3 ay içinde Mecliste öncelikle görüşülecek ve karara bağlanacak. 

Söz konusu kararnameler bir ay içinde komisyonlarda görüşülmediği taktirde, Meclis Başkanlığınca doğrudan doğruya Genel Kurul gündemine alınacak. Genel Kurul, geriye kalan 2 ay içinde bu kararnameler hakkında karar verecek. 3 ay içinde görüşülüp karara bağlanamayan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkacak.

"Kanun tasarısı" kaldırıldığı için İçtüzüğün, TBMM Bütçesi'nin hazırlanmasına ilişkin bölümündeki "bütçe tasarısı" ibaresi "bütçe taslağı" şeklinde değiştirildi. Bütçe taslağını hazırlama görevi mevzuata uygun olarak TBMM Genel Sekreterine verildi.

İçtüzükte gösterilen sürelerin işlemeyeceği zaman dilimine, uygulamaya uygun olarak "araverme" ibaresi eklendi.

Teknik düzenleme

Anayasa değişikliğine uygun olarak İçtüzüğün çeşitli maddelerinde geçen "kanun tasarısı", "hükümet", "bakanlar kurulu" gibi ibareler İçtüzük madde metinlerinden çıkarıldı, gereken yerlere "cumhurbaşkanı yardımcısı", "bakan", "Cumhurbaşkanlığı kararnamesi" gibi ibareler eklendi.

Tümüyle işlevsiz hale gelen maddeler yürürlükten kaldırıldı, ayrıca kurucu nitelikte düzenleme getirmeyen salt teknik uyum amacını gözeten düzenlemelere toplu olarak yer verildi.

TBMM İçtüzüğü yayımlandığı tarihte yürürlüğe girecek.

Soruşturma komisyonu

Teklife göre, Meclis soruşturması açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılacak.

Komisyon, kendisine bir başkan, bir başkanvekili, bir sözcü ve bir katip seçecek. 

Ceza Muhakemesi Kanunu'na göre hakimlerin davaya bakmasına veya karara katılmasına engel oluşturacak durumlarda bulunan milletvekilleri, bu komisyona seçilemeyecek. Komisyonda görevlendirilecek kamu görevlileri için de aynı hüküm uygulanacak.

Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu 

Meclis İçtüzüğü'nün, 114'üncü maddesinin başlığı "Cumhurbaşkanının cezai sorumluluğu" şeklinde değiştirildi.

Görevde bulunan veya görevden ayrılan cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. 

Meclis, önergeyi her durumda en geç 1 ay içinde görüşecek. Meclisin bilgisine sunulacak önerge, soruşturulması istenen cumhurbaşkanına bildirilecek ve Meclisin bilgisine sunulmasından başlayarak 7 gün sonraki birleşimin gündemine alınacak.

Sırasıyla önergeyi verenlerden ilk imza sahibinin veya onun göstereceği bir diğer imza sahibinin, şahısları adına 3 milletvekilinin ve tercih etmesi halinde, o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanının konuşacağı bir görüşmeden sonra, Meclis soruşturması açılıp açılmaması hakkında üye tam sayısının 5'te 3'ünün gizli oyuyla karar verilecek.

Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, Meclisteki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye sayısının 3 katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından soruşturma yapılacak.

Komisyon, Meclis soruşturması komisyonunun yetkilerini kullanabilecek. Kendisine bir başkan, bir başkanvekili, bir sözcü ve bir katip seçecek soruşturma komisyonu, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanacak ve toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verilecek.

Çalışmaları gizli olacak komisyona kendi üyeleri dışındaki milletvekilleri katılamayacak.

Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu 2 ay içinde Meclis Başkanlığına sunacak. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi halinde, komisyona 1 aylık yeni ve kesin bir süre verilecek. Komisyonun bu konudaki istem yazısı Genel Kurulun bilgisine sunulacak. Bu süre sonunda raporun TBMM Başkanlığına teslimi zorunlu olacak.

Başkanlığa verildiği tarihten itibaren 10 gün içinde dağıtılacak rapor, dağıtımından itibaren 10 gün içinde Genel Kurulda görüşülecek. Bu görüşmede komisyona, şahısları adına 6 milletvekiline ve o sırada görevde bulunsun veya bulunmasın hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanına söz verilecek. 

Son söz, hakkında soruşturma açılması istenen cumhurbaşkanına ait olacak ve süresi sınırlandırılmayacak. Cumhurbaşkanı, isterse savunmasını yazılı olarak gönderebilecek. Bu savunma Genel Kurulda aynen okunacak.

Görüşmeler tamamlandıktan sonra komisyon raporu Genel Kurulca gizli oyla karara bağlanacak.

TBMM, üye tam sayısının en az 3'te 2'sinin oyuyla Yüce Divana sevk kararı alabilecek.

Komisyonun Yüce Divana sevk yönündeki raporları ile Genel Kurulun Yüce Divana sevk kararlarında hangi ceza hükmüne dayanıldığı belirtilecek.

Komisyonun Yüce Divana sevk etmeme yönündeki raporlarının reddi ancak Yüce Divana sevke dair verilen ve sevk kararının hangi ceza hükmüne dayanacağını gösteren bir önergenin kabulüyle mümkün olacak.

İçtüzüğün 118'inci maddesinin başlığı "Komisyon Genel Kurulu kararlarının dağıtılması" şeklinde değiştirildi. Buna göre, Komisyon Başkanlık Divanı, Komisyon Genel Kurulunca alınan kararları bastıracak, bütün milletvekillerine dağıtacak ve gereği için cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanlara gönderecek.

Olağanüstü hal uygulaması

Anayasa'da yapılan değişiklik kapsamında olağanüstü hal kanun hükmünde kararnamelerinin yerine olağanüstü hal Cumhurbaşkanlığı kararnameleri getirildiği için Meclis İçtüzüğü bu kapsamda yeniden düzenlendi.

Buna göre, Anayasa'nın 119'uncu maddesi gereğince cumhurbaşkanı tarafından ilan edilen ve Resmi Gazete'de yayımlanan olağanüstü hal ile ilgili karar, Cumhurbaşkanlığı tezkeresiyle TBMM'nin onayına sunulacak.

Meclis tatilde ise derhal toplantıya çağrılacak, Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek.

Öngörülen sürenin kısaltılması veya uzatılması hakkında siyasi parti grupları veya en az 20 milletvekilinin imzası ile görüşme sırasında önerge verilebilecek. Oylamadan önce önerge sahibi 5 dakikayı geçmemek üzere söz alabilecek.

Cumhurbaşkanının talebiyle TBMM her defasında 4 ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilecek. Savaş hallerinde söz konusu 4 aylık süre aranmayacak. 

Meclis tarafından onaylanan olağanüstü halin süresinin uzatılmasına, değiştirilmesine veya olağanüstü halin kaldırılmasına dair cumhurbaşkanı tezkereleri de bu maddedeki usule göre görüşülecek ve karara bağlanacak.

OHAL kararnamelerinin görüşülmesi

İçtüzüğün, 128'inci maddesinin başlığı "Olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin görüşülmesi" şeklinde değiştirildi.

Buna göre, Anayasanın 119'uncu maddesi çerçevesinde ilan edilen olağanüstü hallerde cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan ve Resmi Gazete'de yayımlandıkları gün Meclis onayına sunulan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri, savaş ve mücbir sebeplerle TBMM'nin toplanamaması hali hariç olmak üzere 3 ay içinde Mecliste öncelikle görüşülecek ve karara bağlanacak. 

Söz konusu kararnameler bir ay içinde komisyonlarda görüşülmediği taktirde, Meclis Başkanlığınca doğrudan doğruya Genel Kurul gündemine alınacak. Genel Kurul, geriye kalan 2 ay içinde bu kararnameler hakkında karar verecek. 3 ay içinde görüşülüp karara bağlanamayan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri kendiliğinden yürürlükten kalkacak.

"Kanun tasarısı" kaldırıldığı için İçtüzüğün, TBMM Bütçesi'nin hazırlanmasına ilişkin bölümündeki "bütçe tasarısı" ibaresi "bütçe taslağı" şeklinde değiştirildi. Bütçe taslağını hazırlama görevi mevzuata uygun olarak TBMM Genel Sekreterine verildi.

İçtüzükte gösterilen sürelerin işlemeyeceği zaman dilimine, uygulamaya uygun olarak "araverme" ibaresi eklendi.

Teknik düzenleme

Anayasa değişikliğine uygun olarak İçtüzüğün çeşitli maddelerinde geçen "kanun tasarısı", "hükümet", "bakanlar kurulu" gibi ibareler İçtüzük madde metinlerinden çıkarıldı, gereken yerlere "cumhurbaşkanı yardımcısı", "bakan", "Cumhurbaşkanlığı kararnamesi" gibi ibareler eklendi.

Tümüyle işlevsiz hale gelen maddeler yürürlükten kaldırıldı, ayrıca kurucu nitelikte düzenleme getirmeyen salt teknik uyum amacını gözeten düzenlemelere toplu olarak yer verildi.

TBMM İçtüzüğü yayımlandığı tarihte yürürlüğe girecek.

Teklifin genel gerekçesi

Meclis Başkanlığına sunulan teklifin genel gerekçesinde, Anayasa'da 6771 sayılı Kanun'la yapılan ve 27 Nisan 2017'de yürürlüğe giren değişikliğin, içtüzükte kapsamlı değişiklikler yapılmasını gerektirdiği ifade edildi.

Söz konusu değişikle yürütme yetki ve görevinin Cumhurbaşkanı tarafından yerine getirilmesinin düzenlendiği, cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanların Cumhurbaşkanı tarafından atanacağı, görevden alınacağı ve ona karşı sorumlu olacakları anımsatılan gerekçede, yürütme ve yasamanın bu organik ayrılığının, işlemlerinin de ayrılığını gerektirdiğine işaret edildi.

Bu doğrultuda kurul halinde bir hükümet bulunmadığı için hükümetin Meclise kanun tasarısı sunması söz konusu olamayacağı gibi hükümet üyelerinin Mecliste hükümeti temsilinin de mümkün olmadığı vurgulandı.

Genel gerekçede, yürütme organının temsilinin söz konusu olabileceği, bu çerçevede içtüzükte yapılan değişikliklerde "kanun tasarısı", "hükümet","bakanlar kurulu" gibi ibarelerin içtüzük metninden tümüyle ayıklanmış ve bunların yerine gerektiğinde "Cumhurbaşkanı", "Cumhurbaşkanı yardımcısı" ve "bakan" gibi ibarelerin ekleneceği aktarıldı.

Anayasa'da yapılan önemli değişikliklerden birinin de Cumhurbaşkanı'na nitelikli geri gönderme (veto) yetkisinin verilmesi olduğu anımsatılan gerekçede, Anayasa değişikliğiyle Cumhurbaşkanı'nın geri gönderdiği bir kanunun aynen kabul edilebilmesi için üye tam sayısının salt çoğunluğunun oyuna ihtiyaç duyulduğu, veto edilen bir kanunun kabulü için en az 301 kabul oyu gerektiği, aksi takdirde metnin reddedilmiş olacağı da hatırlatıldı. 

İçtüzükte bu değişikliğe uygun değişiklikler yapıldığı kaydedildi. 

Meclis'in bilgi edinme ve denetim mekanizmaları yeniden tanımlandı

Gerekçede, Anayasa'da olağan dönem "kanun hükmünde kararname" kavramının kaldırılması nedeniyle içtüzükte de bu kavramın kaldırıldığı bildirildi.

Yeni düzenlemede olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin çıkarılabileceğine işaret edilerek, olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin Resmi Gazete'de yayımlandıkları gün TBMM’nin onayına sunulmak ve yayım tarihinden itibaren üç ay içinde görüşülüp sonuçlandırılmak zorunda oldukları, içtüzükte söz konusu kararnamelerin 3 aylık sürede çıkarılmalarını düzenleyen kurallar konulduğu belirtildi.

Teklif ile Meclisin bilgi edinme ve denetim yollarına ilişkin olarak Anayasa'da gerçekleştirilen değişikliklerin de içtüzüğe yansıtıldığı, bu bağlamda "güvenoyu", "gensoru", "sözlü soru" gibi araçların içtüzükten ayıklandığı, "yazılı soru", "genel görüşme" ve "Meclis araştırması" mekanizmalarının yeniden tanımlandığı ifade edildi.

Meclis soruşturması mekanizmasının yürütme organında yapılan değişikliğe uygun olarak yeniden kurgulandığı aktarılan genel gerekçede, bu çerçevede Cumhurbaşkanı'nın "vatana ihanet" yerine "cezai sorumluluğu"nun, Meclis soruşturması mekanizmasına koşut olarak yeniden düzenlendiği kaydedildi. 

Anayasa'da yapılan değişikliklerden birinin de sıkıyönetimin kaldırılması ve olağanüstü yönetim usullerinin tek başlık altında toplanması olduğu anımsatılan gerekçede, içtüzükte buna uygun "olağanüstü hal yönetimi" başlığı altında yeni düzenlemeler yapıldığı belirtildi.

İşlevsiz maddeler ayıklandı

Gerekçede üye sayısının 600'e çıkarılmasına yönelik değişikliğin de içtüzüğe yansıtıldığı bildirildi.

İçtüzük değişiklik teklifinin temel olarak Anayasa'da yapılan değişikliklere uyum sağlama amacıyla hazırlandığı, bununla beraber içtüzüğün özünü etkilemeyen iki ayrı grup değişikliğin daha yapıldığı anlatıldı.

Bunlardan birinci grubun halen işlevsiz halde bulunan maddelerden oluştuğu belirtilerek, Hesapları İnceleme Komisyonu'nun daha önce yapılan düzenlemelerle kaldırılmış olmasına rağmen içtüzükteki varlığını sürdürdüğü, benzer şekide Anayasa ve kanunlarda kaldırılmış olmasına rağmen idam cezasına ilişkin içtüzükte usul kurallarının bulunduğu hatırlatıldı. İçtüzük değişikliğinde bu tür işlevsiz kalan maddelerin ayıklandığına işaret edildi.

İkinci grup değişikliklerin, kuvvetli teamül haline gelmiş bazı uygulamaların içtüzüğe derç edilmesi olduğu belirtilen gerekçede, gelen kağıtların önemli bir kısmının fiziki olarak değil, elektronik kanallarla dağıtıldığı bu duruma örnek gösterilerek, kuvvetli teamül haline gelen bu tür uygulamaların da içtüzük kuralı haline getirildiği vurgulandı.

AA