TESCİLSİZ ENDÜSTRİYEL TASARIMLARIN TİCARET KANUNU İLE KORUNMASI

Bizim hukuk sistemimizde, Endüstriyel tasarımlar 554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiştir. Bu kararname ile endüstriyel tasarımların ne olduğu, nasıl korunacağı v.s hususlar düzenlenmiştir. Tasarımları koruyan tek yasal düzenleme 554 sayılı KHK.  Değildir. Bunun dışında, tasarım şayet eser niteliği de taşıyorsa FİKİR ve SANAT ESERLERİ KANUNU, marka niteliğinde ise markalar hakkında K.H.K. ile de korunmaktadır. Ancak, bu yasal düzenlenmelerin adından da anlaşılacağı üzere, farklı alanlardaki yasal düzenlemeler olup, tasarımları bu düzenlemelerin kapsamına girdikleri oranda koruma altına almaktadır.

         Her tasarım hakkı sahibi tasarımı tescil ettirmek zorunda değildir. Her tasarım o tasarımı geliştiren kişi veya kişilerin kendi emek ve çabalarının ürünüdür. Tasarım hakkı sahibinin tasarımını tescil ettirmemiş olması o ürün üzerindeki haklardan vazgeçtiği anlamına gelmez.Bir kısım tasarımlar özellikle tekstil, moda dünyasında güncelliğini çok çabuk kaybetmekte, neredeyse tasarım tescil edilinceye kadar özelliğini kaybetmektedir. Bu durum hak sahibini tescil yoluna başvurmaktan vazgeçirebilir. Ayrıca, kimi zamanlarda da tasarım hakkı sahibi, bir tasarım hakkı sahibi olduğunu, geliştirdiği tasarım tescil ettirerek yasal anlamda ciddi bir korumaya sahip olacağını bilmeyebilir.

Bir tasarımın (tescilli veya tescilsiz)korumadan yararlanması için öncelikle yeni olması gerekmektedir. YENİ olmanın anlamı nedir? Bir tasarımın yeni olması demek, onun aynısının daha önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış olması demektir. Örneğin, Çin’ de oluşturulmuş ancak henüz Türkiye’ de bilinmeyen bir tasarımı ilk kez Türkiye’de kullanan kişinin “yeni”lik iddiası kabul görmeyecektir. Tasarım hakkı sahibinin daha önce dünyanın başka bir yerinde kamuya sunulmuş olmasından bilgisinin olup olmaması önemli değildir.“yeni” olma şartı mutlak şarttır. İkinci olarak tasarımın yeni olması yeterli değildir. Bunun yanında AYIRT EDİCİLİK koşulunun da gerçekleşmesi gereklidir. Tasarım hakkı sahibinin tasarımının mevcut veya daha önce piyasaya çıkmış olan bir başka tasarım ile kıyaslanması sonucunda, yeni olan tasarımın mevcut tasarımdan da farklı olması gerekmektedir.

Ticaret Kanuna göre haksız rekabet davaları a)Fiilin haksız olup olmadığının tespitini(TESBİT), b) Haksız rekabetin men’ini (MEN), c) Haksız rekabetin neticesi olan maddi durumun ortadan kaldırılmasını, haksız rekabet yanlış veya yanıltıcı beyanlarla yapılmışsa bu beyanların düzeltilmesini, ç)Kusur varsa zarar ve ziyanın tazminini(MADDİ TAZMİNAT), d)Borçlar kanunun 49. Maddesinde yazılı şartlar oluşmuşsa manevi tazminat verilmesini (MANEVİ TAZMİNAT) olmak üzere beş adet dava hakkı tanımıştır. Türk Ticaret Kanunun 62. Maddesine göre, haksız rekabet davası açmaya hakkı olan tarafın bu hakkın doğumunu öğrendiği tarihten itibaren bir yıl ve her halde bu hakkın doğumundan itibaren üç yıl geçmesiyle dava hakkı zamanaşımına uğrar. Ancak, eylem suç oluşturuyorsa ve ilgili ceza yasasında daha uzun bir süre söz konusu ise bu süre uygulanır.