İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Sadık Ünay, Donald Trump’ın kripto dostu açıklamalarını ve "Stratejik Bitcoin Rezervi" planını AA Analiz için kaleme aldı.

***

2008 Küresel Finans Krizi sonrasında popülerleşen, başta Bitcoin olmak üzere hükümetlerin merkezi para otoriterleri tarafından üretilmeyen kripto varlıklarla, sanayileşen devlet yönetimlerinin ilişkileri henüz sağlam ve evrensel bir hukuki temele oturmadı.

Sermaye piyasalarında çalkantıların arttığı, güvenlik risklerinin yükseldiği, ya da faiz getirilerinin düştüğü dönemlerde tıpkı diğer değerli metaller ve emtialar gibi güvenli liman olarak görülmeye başlanan kripto varlıkların merkeziyetsiz karakterleri hala birçok ulusal yönetim için risk olarak görülüyor.

Latin Amerika’daki bazı sıra dışı denemeler ve Rusya gibi uluslararası ticari-finansal yaptırımlara muhatap olan ülkelerin tercihleri dışında, kripto varlıkların henüz Batılı sanayileşmiş güçlerin küresel rekabet hesaplarında başat bir rol oynadıklarını söylemek mümkün değil.

Ancak seçilmiş Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı olarak 20 Ocak’ta göreve başlamaya hazırlanan Donald Trump’ın seçim kampanyasından itibaren ısrarla vurguladığı kripto-dostu söylemler, bu durumun radikal biçimde değişeceği noktasında piyasaları heyecanlandırdı.

Trump - Bitcoin ilişkisi

Kripto varlıklar arasında en yaygın kullanım alanına sahip Bitcoin’in Trump’ın Başkan seçilmesi ihtimalinin belirmesinden itibaren yaklaşık 6 aylık bir süreçte 60 bin ABD dolarından 100 bin ABD dolarına çıkması bu heyecanı yansıtan en somut verilerden biri.

Trump’ın hem siyasi hem de ekonomik açılardan ciddi çalkantılarla geçen ilk döneminin ardından ikinci Başkanlık dönemini garanti altına alması, göreve başladıktan sonra ulusal bir ‘Stratejik Bitcoin Rezervi’ kuracağını açıklaması, Elon Musk için ‘Verimlilik Bakanlığı’ gibi yeni bir resmi pozisyon ihdas etmesi kripto varlıklarla ilgili uzun vadeli politika değişimi beklentilerini canlandırdı.

Aslında ‘Stratejik Rezerv’ kavramı, başta petrol ve doğalgaz gibi hidrokarbon kaynakları olmak üzere ulusal karar alıcılar tarafından kritik görülen hammadde, üretim girdisi, ya da değerli madenlerin muhtemel tedarik kesintilerine karşı depolanması bağlamında kullanılıyor. Bölgesel ve küresel kriz ortamlarında yaşanabilecek tedarik kesintilerinin makro-ekonomik dengeler üzerinde olumsuz etkiler doğurması bu şekilde önlenmek isteniyor.

Bu bağlamda, Arap-İsrail Savaşları’nı izleyen 1973-1974 petrol ambargosu sonrasında gerek ABD’nin gerekse birçok Avrupa ülkesinin stratejik petrol rezervleri oluşturarak resesyon risklerini azaltmaya çalıştıkları biliniyor. Benzer şekilde sanayide ve kentsel ısınmada doğalgaz kullanımının yaygınlaştığı 2000’li yıllarda, Türkiye’de dahil birçok gelişmekte olan ülkenin, potansiyel tedarik kesintilerine karşı devasa stratejik doğalgaz rezervleri oluşturdukları biliniyor. Ayrıca Merkez Bankaları ve Hazine yönetimleri tarafından tutulan altın rezervleri, gıda fiyatlarında denge ve tarımsal politikalarda istikrar sağlamak için başvurulan tahıl rezervleri de aynı kategori içinde değerlendirilebilir.

Trump'ın"Stratejik Bitcoin Rezervi" planı

Trump’ın gündeme getirdiği ‘Stratejik Bitcoin Rezervi’ fikrinin nasıl bir legal ve kurumsal çerçeve içinde hayata geçirilebileceği ise henüz netleşmedi. Bazı uzmanlar, ABD Hazinesi’nin halen çalışır durumda olan ‘Kur İstikrar Fonu’ üzerinden Başkanlık Kararı ile kripto varlıkları alıp satmasını düzenleyen bir değişikliğin bunun için yeterli olacağını savunuyorlar.

Bazı uzmanlara göre ise Bitcoin özelinde kurulacak stratejik rezerv için çok daha detaylı hazırlanmış özel bir yasal çalışmanın ABD Kongresi tarafından onaylanması gerekecek. Şimdiye kadar özellikle kripto-dostu Cumhuriyetçi Senatörler tarafından Kongre’ye sunulan Kanun Teklifleri, ABD Hazinesi’nin piyasalardan her yıl 200 bin Bitcoin alacak şekilde en az 5 yıllık bir program başlatması yönünde.

Küresel sermaye piyasalarındaki toplam Bitcoin rezervinin 21 milyon civarında olduğu dikkate alındığında, 1 milyon Bitcoin, ya da yüzde 5 oranındaki bir rezervin uzun vadeli ulusal çıkar projeksiyonları açısından yeterli olacağı öngörüldü. Ayrıca ABD Adalet Bakanlığı tarafından kriminal gruplara ait oldukları gerekçesiyle el konulan 21 milyar dolar tutarındaki kripto varlıkların da, söz konusu rezervi desteklemek için kullanılabileceği fikri dile getirildi. Fakat gerek Stratejik Bitcoin Rezervi’nin kurulması, gerekse bu tür blokaj altındaki kaynakların rezerv kapsamında kullanılabilmeleri için uzun ve karmaşık legal süreçlerin tamamlanması gerekebilir.

Çin’e karşı küresel ticaret ve finans savaşları gündemini sürdürmeye kararlı görünen Trump yönetimi, kripto varlıkları bu gündemi daha hızlı hayata geçirmek için kullanışlı bir enstrüman olarak belirledi. ABD Hazinesi’nin resmi ilgisi sayesinde orta vadede değer kazanmaları beklenen kripto varlıkların, bütçe açıklarının düşürülmesinde ve doların güçlü tutulmasında önemli rol oynayabileceği tartışılıyor.

Başta Bitcoin olmak üzere kripto varlık birimleri üzerinde kurulacak doğrudan etki kanallarının, ABD dolarını güçlendirerek Çin ve diğer yükselen güçlere karşı savunma mekanizmaları oluşturacaklarını savunan söylemler Washington çevrelerinde yükselişte.

Şüpheci yaklaşımlar

Buna karşı merkeziyetsiz kripto varlıkların içsel bir değer taşımadıklarını, reel ekonomik sektörlerin işleyişiyle ilgisiz olduklarını, manipülasyon ve kriminal kullanıma açık olduklarını vurgulayan şüpheci yaklaşımlar da hala ciddi destek buluyor.

Kripto varlıklar üzerinden küresel rekabet stratejileri oluşturmak için henüz son derece erken olduğunu savunan bu yaklaşımlarda muhtemel bir rezervin siber saldırılara, rakip ülkelerin spekülatif amaçlı toplu alım-satımlarına açık olacağı gibi riskler de gündeme getiriliyor.

Küresel ekonomi politik rekabetin bir sonraki aşamasını oluşturma potansiyeli taşıyan kripto varlık savaşları, ‘Stratejik Bitcoin Rezervi’ projesinin rasyonel adımlarla sürdürülebilirliği ölçüsünde somut politika tartışmaları yaratabilir.

[Sadık Ünay, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesidir.]